Medicinale voeding
Nederlands onderzoek biedt nieuw perspectief op voeding en het immuunsysteem
Voeding is een belangrijk onderdeel in de aanpak om doelen te behalen. Brandstof voor de motor, zo wordt vaak door sporters naar voeding gekeken. Voeding kan zoveel meer zijn. Recentelijk dook de Schijf van Lijf op van een groep diëtisten die pleiten voor meer plantaardige voeding in ons eetpatroon omdat het gezonder is dan voeding met veel dierlijke eiwitten. Er is al veel kennis van voeding maar nu is in de Universiteit Utrecht vastgesteld dat voeding een medicinale werking heeft.
Voedingsstoffen kunnen een verrassend vergelijkbare werking hebben als geneesmiddelen. Dat concluderen farmacologen van de Universiteit Utrecht nadat ze ruim tweehonderd onderzoeken naar voedingsmiddelen inventariseerden. Meer aandacht voor de medicinale werking van voeding kan volgens de onderzoekers helpen om veel gerichter diëten te ontwikkelen die bepaalde aandoeningen tegengaan of voorkomen. Dit perspectief op voeding kan er voor zorgen dat sporters zoals hardlopers echt bewust stappen zetten in wat zij eten, menen we bij de redactie van ProLoop.
Hoe werken die voedingsstoffen?
Een mediterraan dieet, vezelrijke voeding, vers fruit en groenten vormen inmiddels een vertrouwd recept bij voedingsadviezen. Maar in lang niet alle gevallen is precies duidelijk waarom ze gezond zijn. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht brengen daar nu verandering in. Ze stellen vast dat verrassend veel voedingsstoffen een vergelijkbare werking hebben als medicijnen. De wetenschappers inventariseerden ruim tweehonderd onderzoeken waaruit bleek hoe voedingsstoffen inwerken op cellen in ons lichaam. Daarbij keken ze vooral naar de manier waarop voedingsstoffen kunnen binden aan cellen en vervolgens reacties van het immuunsysteem beïnvloeden. Veel medicijnen werken volgens dezelfde route, en binden aan zogeheten receptoren van cellen. De cellen reageren daarop door bijvoorbeeld een ontstekingsreactie of allergische reactie te remmen.
De focus op ontstekingsreacties is niet voor niets. In het overgrote deel van de aandoeningen die niet besmettelijk zijn, zoals kanker, diabetes en hart- en longziekten, spelen ontstekingsreacties een belangrijke rol. Deze groep aandoeningen is verantwoordelijk voor ongeveer 70 procent van de sterfgevallen wereldwijd.
“Positieve kant opduwen”
“We weten natuurlijk al heel lang dat ons voedingspatroon samenhangt met onze gezondheid”, zegt onderzoeksleider Saskia Braber, verbonden aan het departement Farmaceutische wetenschappen van de Universiteit Utrecht. “Maar die kennis is heel breed. Het omvat het gehele voedingspatroon, met daarin allerlei soorten voeding. Wij zien nu dat sommige voedingsstoffen heel gericht kunnen hechten aan specifieke
receptoren van specifieke cellen, net zoals geneesmiddelen. Dat voedingsstoffen zo gericht de processen in cellen een positieve kant kunnen opduwen is heel verrassend.”
Zware training belast het immuunsysteem
Hardlopen is gezond, een lichte intensiteit levert na de training een versterking op van het immuunsysteem. een zware training, zoals een lange duurloop of een intervaltraining is in lichte of zwaardere mate een aanslag op het immuunsysteem, afhankelijke van de persoon. onderzoek naar voedingsmiddelen die het immuunsysteem kunnen herstellen is dan ook interessant voor hardlopers.Om daar meer inzicht in te krijgen, inventariseerden de onderzoekers vijftien soorten celreceptoren en de voedingsstoffen die daarop aangrijpen. Dat resulteerde in een zeer uitvoerig overzicht van tientallen voedingsstoffen, de receptoren waarop zij aangrijpen en de immuunreacties die ze daardoor teweegbrengen.
Betere diëten tegen ziekten
Volgens Braber en collega’s kan dit inzicht leiden tot specifieke diëten die op maat worden gemaakt om bepaalde aandoeningen tegen te gaan. Braber: “Je kunt bijvoorbeeld bij een bepaalde ziekte nagaan welke immuunreactie daarbij is betrokken. Vervolgens zoek je uit welke celreceptoren daarvoor verantwoordelijk zijn. En als je die receptor weet, kun je ook nagaan welke voedingsstoffen daarop aangrijpen.”
Geen vervanging voor medicijnen
Braber waarschuwt er wel voor dat voeding niet zomaar medicijnen kan vervangen. “Bij geneesmiddelen zit de werkzame stof zeer geconcentreerd samengepakt in een pil, zalf of drankje. Daardoor kun je vrij eenvoudig de juiste dosering van de juiste stof innemen. In voeding zijn die stoffen veel minder geconcentreerd aanwezig. Ik zie voeding dan ook als ondersteuning bij medicatie, en niet als vervanging.” Er volgt nog een verfijning in haar woordkeuze. Dr. Braber benadrukt dat voeding wat haar betreft niet zomaar klassieke geneesmiddelen overbodig maakt, maar dat het vooral een aanvulling daarop is.
Bruggen bouwen
Met dit onderzoek hopen Braber en collega’s een brug te bouwen tussen farmacologen en voedingsonderzoekers. Braber: “Farmacologen accepteerden lange tijd de inzichten uit voedingsonderzoek niet. Ze beschouwden voeding als een soort onoverzichtelijke brij van stoffen en substanties die allemaal een verschillende werking hebben. De laatste tijd is die visie gaan kantelen, en zien farmacologen in dat voeding wel degelijk heel specifieke medicinale effecten kan hebben.”
Met hun nieuwe publicatie is volgens Braber en collega’s een belangrijke stap in de onderbouwing en bewustwording van de medicinale werking die voeding kan hebben. “Ons onderzoek gaat over voeding en is gepubliceerd in een farmacologisch vakblad. Dat had vijf of tien jaar geleden niet gekund. Met dit artikel is het echt gelukt om met voeding door te dringen in het farmacologische onderzoek.”
Publicatie
Pharmacological Modulation of Immune Responses by Nutritional Components
Pharmacological Reviews, 19 oktober 2021. DOI: 10.1124/pharmrev.120.000063
Marthe T. van Daal, Gert Folkerts, Johan Garssen, Saskia Braber
Alle auteurs zijn verbonden aan het departement Farmaceutische Wetenschappen van de Universiteit Utrecht.
Met dank aan Universiteit Utrecht voor de medewerking aan bovenstaand artikel.